Hazrat Inayat Khan tak pisze o cierpliwości:

Cierpliwość jest alchemicznym procesem, przez który przechodzi dusza, by stać się klejnotem. Dusze, które wzniosły się ponad ziemskie ograniczenia i troski, ponad fałsz tego świata, są to dusze, które przeszły próbę cierpliwości.

Cierpliwość, nieprzywiązanie, wytrzymałość i wytrwałość…

Choć nie zawsze mówi się o tym wprost, to oczywiste jest, że z perspektywy medytacyjnej cierpliwość jest jedną z najważniejszych wartości zarówno w praktyce formalnej, jak i w życiu codziennym. Można powiedzieć, że jako wartość wznosi nas ponad negatywne doświadczenia, niejako uniezależnia od nich.

Wielki słownik języka polskiego definiuje cierpliwość jako cechę kogoś, kto spokojnie i przez długi czas potrafi znosić przykrości lub monotonię sytuacji, w której się znajduje. A zatem mamy dwa podstawowe znaczenia cierpliwość jako dystans do cierpienia i cierpliwość jako zdolność do odroczenia rezultatu działania lub umiejętność nieprzywiązywania się do tego rezultatu.

W tradycji indyjskiej cierpliwość w kontekście praktyki medytacyjnej pojawia się chociażby w wedantycznej koncepcji 4 środków praktyki i 6 cnót oraz pośród hinduistycznych 20 jam i nijam. W pierwszej koncepcji cierpliwość jest oznaczona przez sanskrycki termin titiksa, często tłumaczony jako hart ducha, a przez Śankarę określany jako wytrzymałość na cierpienie, bez cech walki, niepokoju lub skarżenia się (Vivekaćudamani 25). Według teorii 4 środków praktyki i 6 cnót, cierpliwość i tolerancja pozwalają nam uwolnić się od nacisków ze strony innych osób, które chcą nas wciągnąć w niekorzystne dla nas działania. Z kolei w hinduistycznej, bardziej rozbudowanej niż u Patańdźalego wersji jam i nijam pojawia się praktyka określana jako kśama – wytrwałość.

Budda również wiążę cierpliwość z praktyką moralności, być może z powodu, który wyłuszcza w Gayan Hazrat Inayat Khan pisząc, że Brak cierpliwości zagłodzi każdą cnotę na śmierć.

Dhammapada, 184:

Najlepszą z praktyk moralności znajdziesz w cierpliwości i powściągliwości, najwyższa nade wszystko jest Nibbāna – mówią Buddowie.

W buddyzmie stykamy się z sanskryckim i palijskim terminem kśanti, który również tłumaczy się jako cierpliwość. Kśanti ma 3 aspekty. Pierwszy z nich to cierpliwość (wytrzymałość) w znoszeniu nienawiści, krzywdy i niewdzięczności innych. Szantideva poucza: Nie ma zła gorszego niż nienawiść i nie ma ofiary większej niż cierpliwość. Dlatego pilnie ćwicz się w cierpliwości, korzystając z wszelakich sposobów. Kolejnym aspektem kśanti jest cierpliwość (wytrzymałość) w znoszeniu przeciwności na ścieżce dharmy (nauczania), a zatem zdolność do porzucenia przywiązania do komfortu. Ostatnim aspektem kśanti jest cierpliwość (wytrwałość) w zgłębianiu trudnych zagadnień nauk medytacyjnych.

Jak widać niezależnie od tradycji (podobne konteksty występują też chociażby w sufickich 40 zasadach Inayata Khana) cierpliwość można uznać za synonim nieprzywiązania o 2 podstawowych znaczeniach: wytrzymałość i wytrwałość.

Cierpliwość jako kontrola aktywności umysłu

Hazrat Inayat Khan pisze:

Cierpliwość może także być nazwana kontrolą, można by powiedzieć, że cierpliwość to wola, która kontroluje aktywność umysłu (…). Są cztery rodzaje cierpliwości: cierpliwość w działaniu, w myśli, w mowie i w sposobie odczuwania. Są różne akty cierpliwości. Pierwszy to nieustępliwie przeciwstawić się działaniu innej osoby, drugi – przeciwstawić się swojemu działaniu. Poddać się czyjemuś działaniu też jest pewnym aktem cierpliwości, tak jak kontrolowanie siebie kiedy chcemy coś zrobić lub powiedzieć. Najbardziej trudnym sprawdzianem cierpliwości jest musieć czekać na coś, czego chcemy od razu. (…) Nie ma wątpliwości, że dla niektórych cierpliwość wydaje się często niczym ukrzyżowanie, ale trzeba pamiętać, że zmartwychwstanie można osiągnąć tylko przez ukrzyżowanie.
(
Gathy)

Podobne wątki pojawiają się w Nowym Testamencie w Liście do Rzymian, 15: 1-7:

1 A my, którzy jesteśmy mocni [w wierze]1, powinniśmy znosić słabości tych, którzy są słabi, a nie szukać tylko tego, co dla nas dogodne. 2 Niech każdy z nas stara się o to, co dla bliźniego dogodne – dla jego dobra, dla zbudowania. 3 Przecież i Chrystus nie szukał tego, co było dogodne dla Niego ale jak napisano: Urągania tych, którzy Tobie urągają, spadły na Mnie2. 4 To zaś, co niegdyś zostało napisane, napisane zostało i dla naszego pouczenia, abyśmy dzięki cierpliwości i pociesze, jaką niosą Pisma, podtrzymywali nadzieję. 5 A Bóg, który daje cierpliwość i pociechę, niech sprawi, abyście wzorem Chrystusa te same uczucia żywili do siebie 6 i zgodnie jednymi ustami wielbili Boga i Ojca Pana naszego Jezusa Chrystusa.

Nauka cierpliwości w praktyce

Z powyższym rozważań wynika, że w ramach praktyki cierpliwości musimy wykształcić następujące właściwości:

  • wytrzymałość i dystans wobec trudności życiowych,
  • wytrwałość i nieprzywiązywanie się do celu,
  • kontrola umysłu i woli,
  • koncentracja, wiara i poczucie zainspirowania.

I tu ponownie wracamy do 3 ścieżek, 3 nurtów praktyki omawianych wcześniej już tutaj.

Ścieżka wiedzy (medytacji, praktyki formalnej) naucza nas kontroli umysłu i woli, dyscypliny, która jest filarem wytrwałości i koncentracji.

Avestha:

W czasach zwątpienia, O Mazda Ahura!
W czasach napięcia i walki, Najlepszy!
Gdy zagraża nam krzywda od mściwych i złych,
Winniśmy sobie przypomnieć najlepsze, czego nas nauczyłeś,
W szerokiej jasnej poświacie światła ołtarzy!

Koran, 30:60:

Miej więc cierpliwość!
Zaiste, obietnica Boga jest prawdą!
I niech cię nie zachwieją
ci, którzy nie są przekonani o prawdzie!

Ścieżka działania pomaga wypracować w sobie wytrzymałość i dystans wobec trudności życiowych oraz wytrwałość i nieprzywiązywanie się do celu.

Bhagawadgita 3.30:

Zatem, Arjuno, ofiarowując mnie wszystkie twoje czyny, poddając swój umysł Najwyższemu, będąc wolnym od próżnych nadziei i pysznych myśli, ze spokojem umysłu, walcz! [przyp. MW, czyli tutaj: realizuj swoją powinność/dharmę]

Wreszcie ścieżka miłości, nawet realizowana w powijakach, daje nam wiarę, poczucie zainspirowania, zwiększa koncentrację oraz uczy nieprzywiązania do rezultatów. Jest też niewątpliwie doskonałym zwieńczeniem wszelkich naszych starań.

Hazrat Inayat Khan:

Jadąc na koniu nadziei,
Trzymając w dłoni lejce odwagi,
Odziany w zbroję cierpliwości,
w hełmie wytrzymałości,
wyruszam w podróż do krainy miłości.

Maciek Wielobób

[Powyższy artykuł jest streszczeniem mojej mowy podczas ceremonii jedności ideałów religijnych podczas spotkania medytacyjnego, które prowadziłem w lutym 2015 w Krakowie.]

Share This