Wiemy, że pranawa czyli Om (Aum, ॐ) jest najważniejszą z mantr w wielu ścieżkach wedyjskich, buddyjskich, dżinnijskich i u Sikhów, jak również stanowi podstawę wielu innych mantr. Patańdżali, twórca Jogasutr, podkreśla w sutrze 1.27 swojego dzieła, że pranawa jest uświęconą wibracją (dźwiękiem), wyrażającym obecność puruszy – ducha, a w wersie 1.29 zaznacza, że skupienie na puruszy w formie realizowanej z czuciem intonacji Om, przynosi uwolnienie od przeszkód i samorealizację. Jednak we wcześniejszej tradycji jogi, znajdziemy dużo bogatsze wyjaśnienia na temat pranawy, odnoszące się do psychologii i metafizyki ścieżki medytacyjnej, w najkrótszej i jednocześnie jednej z najciekawszych Upaniszad – Mandukji.
W Mandukja upaniszadzie praktyka z mantrą Om jest obecnością w atmanie/brahmanie (duszy, duchu/absolucie) i jego 4 stanach: czuwaniu, śnie, śnie głębokim bez marzeń sennych oraz stanie czwartym (turija).
1. Aum, to słowo jest wszystkim (…)
To, co jest przeszłością, teraźniejszością i przyszłością jest sylabą Aum,
jak i to, co trzy czasy przekracza (…).
Dla mistyków tantry, wedanty czy sufizmu niejednokrotnie dźwięk jest pierwotną siłą wszechświata, nawet bywa identyfikowany z Bogiem/Absolutem. Wiele tradycji identyfikuje pewien rdzenny dźwięk, który jest wyrazem mistycznego doświadczenia – dla sufich to będzie dźwięk Hu, a dla tradycji wedyjskiej – Om.
2. Zaprawdę to wszystko jest Brahmanem (Absolutem).
Ten atman jest brahmanem.
Atman cztery stany (aspekty) w sobie zawiera.
Jedną z istotnych idei Upaniszad i wedanty jest tożsamość atmana (duszy jednostkowej) z brahmanem (absolutem, „duszą świata”). Rozpoznanie tego i porzucenie fałszywych identyfikacji jest w wielu indyjskich szkołach mistycznych/jogicznych istotą wyzwalającego z cierpienia poznania rozróżniającego.
Atman funkcjonuje w czterech stanach, które można potraktować jako jego cztery aspekty.
3. Pierwszy stan (aspekt) to Waiśwanara – (…) stan czuwania,
(…) Jego świadomość skierowana jest na zewnątrz,
Odbiera niesubtelne przedmioty.4. Drugi stan (aspekt) to Taidżasa (Błyszczący), stan marzeń sennych,
(…) Jego świadomość skierowana jest do wewnątrz,
Odbiera subtelne przedmioty.
Pobocznym wątkiem powyższych wersów, jest zwrócenie uwagi na poznanie w stanie czuwania i w trakcie snu z marzeniami sennymi. W tym pierwszym mamy możliwość odbierania niesubtelnych przedmiotów, ale w procesie śnienia ze względu na skierowanie uwagi do wewnątrz, możemy odbierać bardziej subtelne sygnały. Jest to punktem wyjścia do pracy z procesem śnienia, które praktykuje się w wielu ścieżkach.
5. Gdy śniący nie odczuwa żadnych pragnień, ani nie postrzega żadnych marzeń sennych,
Występuje sen głęboki.
Ten trzeci stan to Pradżnia – Świadomość, stan snu głębokiego,
Jest on jednolity, wypełniony jedynie świadomością,
To stan błogości skierowany tylko na umysł,
Odbiera to, co radosne.
W stanie snu głębokiego świadomość nie jest już ani kierowana na przedmioty na zewnątrz, ani do wewnętrz, jest skierowana na umysł.
[…] 7. Czwarty stan – Turija – nie jest ani świadomością do wewnątrz,
Ani świadomością skierowaną na zewnątrz.
Nie jest nimi dwiema ani sumą świadomości,
Nie jest świadomością ani jej brakiem.
Jest niedostrzegalny, niesprawdzalny, nieuchwytny,
nie jest niczyją własnością, nie do ogarnięcia myślą ani słowem.
Esencja Świadomości manifestuje się w atmanie w trzech stanach.
Jest zatrzymaniem wszelkich zjawisk, spokojem, wszelką błogością
I stanem wolnym od dwoistości.
To jest właśnie znane jako Czwarty (Turija).
To jest atman, który ma być zpoznany.
Stan Turija to stan czystego atmana, stan obecności poza identyfikacją z ciałem, emocjami, myślami, rolami społecznymi itp. W koncepcji 5 żywiołów byłby wyrażony jako element eteru. Jest to stan, który jest źródłem czuwania, śnienia i snu głębokiego, jak również obejmuje te 3 stany, jednak nie jest ich sumą.
8. Ten atman występujący w czterech stanach wyraża się w sylabie Om (Aum) […].
Podobnie jak w Jogasutrach Patańdżalego atmana (w przypadku nauki Jogasutr, wywodzącej się z sankhji – puruszy) wyraża sylaba Om (Aum).
9. Aspekt waiśwanara atmana, który objawia się w stanie czuwania,
wyraża pierwsza litera AUM: A,
Z powodu przenikania wszystkich liter i bycia pierwszą,
Ten, kto to pozna, osiąga wszystko, co pożądane,
Staje się pierwszym wśród wielkich tego świata.
Opanowanie woli w stanie czuwania przynosi sprawność funkcjonowania w świecie doczesnym, świecie pragnień i celów.
10. Taidżasa atman wyraża się w stanie marzeń sennych,
Przyporządkowana jest mu litera: U,
Z powodu jej wspaniałości i bycia pośrodku,
Ten, kto to pozna, zrealizuje najwyższą wiedzę,
Staje się zrównoważony wobec wszystkiego.
W jego rodzie nie pocznie się nikt, kto nie jest świadomy brahmana.
Poznanie w procesie śnienia i kontrola woli w procesie śnienia przynosi samoświadomość i nieprzywiązanie.
11. Pradżnia atman, którego polem jest stan snu głębokiego,
Jest trzecią literą AUM: M.
Z powodu jej wymierzalności i zdolności do wchłaniania,
Ten, kto to pozna, osiąga zdolność do zmierzenia wszystkiego,
I rozumienie wszystkiego, co wewnątrz (siebie).
Poznanie w stanie snu głębokiego przynosi zdolność do rozumienia abstrakcji i do rozpuszczenia swojej identyfikacji.
12. Czwarty stan (Turija) nie zawiera w sobie części ani związków,
Jest on niesprawdzalny, jest zaprzestaniem przejawiania się,
To stan pomyślności i niedualności.
To właśnie AUM to jest atman w swojej istocie,
Kto doświadczył tego, rozpuszcza się w atmanie.
Turija jest doświadczeniem jedności, niedualności. Nie jest łatwo je oddać słowami, dlatego zachęcam do ponownego przeczytania powyższego 12. wersu lub poniższych słów najwybitniejszego teozofa sufizmu – Ibn Arabiego: „Oprzyj swoje odosobnienie na spotkaniu się twarzą w twarz z Bogiem w absolutnej jedności, która nie jest połączona z jakąkolwiek formą wielości, ukrytą lub otwartą, i zanegowaniu, z absolutnym przekonaniem, wszystkich przyczyn i pośredników, w całości i z osobna, bowiem zaprawdę, jeśli będziesz pozbawiony takiej jedni z pewnością popadniesz w wielość”.
Maćku, dziękuję za bardzo wyczerpujący artykuł 🙂 W trakcie pobytu z Tybetańczykami starałam się pojąć znaczenie mantry Om Mani Padme Hum, ale to chyba zadanie na całe życie 🙂
Od kilku lat szukam znaczenia tego znaku który dostałam od męża na imieniny,i bardzo się zdziwiłam że ma tak głębokie wytłumaczenie muszę poczytać to kilka razy