O dostosowywaniu asan do potrzeb uczniów pisałem już na tym blogu niespełna dwa lata temu i można sobie to odświeżyć tutaj. Dziś od trochę innej strony.
Otóż w ramach prowadzonych przez siebie szkoleń nauczycielskich regularnie obserwuję zajęcia prowadzone przez uczestników mojego szkolenia. Niejednokrotnie obserwowałem, jak na początku praktyki nauczycielskiej (zresztą to samo pamiętam ze swoich początków) powstaje moment dezorientacji i co za tym idzie pewnej dezorganizacji, gdy nauczyciel zaplanował sobie praktykę wybranych asan, a podczas zajęć okazuje się, że któryś uczeń nie może wykonać danej pozycji czy to z powodu menstruacji, czy problemów natury rehabilitacyjnej lub zdrowotnej. Dlatego, szczególnie na początku, dobrze jest przemyśleć ogólne zasady dostosowywania asan lub zastępowania ich innymi.
Tak naprawdę mogą zajść tu dwa przypadki: asana, którą musimy zastąpić, jest istotna dla dalszego przebiegu sekwencji lub neutralna.
Gdy praca, która jest do wykonania w zastępowanej asanie, nie jest bardzo istotna dla dalszego przebiegu sekwencji, to możemy wykonać zamiast niej praktycznie każdą dozwoloną dla danej osoby (ze względu na jej specyficzne potrzeby lub problemy zdrowotne), która również nie będzie zaburzać dalszego przebiegu sekwencji. Przykładem może tu być zastosowanie bocznej supta padangustasany zamiast jakiejś pozycji brzusznej u kobiety w trakcie menstruacji.
W drugim przypadku jest tak, że asana, którą musimy zastąpić. jest istotnym elementem przygotowania do czegoś, co mamy zrobić później. Na przykład na tych samych zajęciach wykonujemy skręty w staniu na głowie (szczególnie parivritta eka pada w salamba sirsasanie – skręt w odwróconym szpagacie), żeby przygotować ciało do pracy w pozycjach siedzących. W takim wypadku musimy się zastanowić, co w danej pozycji jest tą istotną pracą, której potrzebujemy w dalszej części sekwencji. Gdy wiemy już konkretnie, o jaką pracę nam chodzi, to musimy się zastanowić, jak ją odtworzyć w pozycji, którą dana osoba może wykonać. Czyli na przykładzie parivritta eka pada sirsasany i menstruacji – może nam zależeć na pracy w skręcie, ale też na pewnej pracy z okolicą pachwin. W pierwszym wypadku zastosujemy prawdopodobnie jakiś skręt w siadzie dozwolony w czasie okresu (np. bharadvajasanę), w drugim przypadku np. warianty baddhakonasany lub upavisthakonasany.
* * *
Oprócz stosowania zamienników pozycji, istotną kwestią jest modyfikowanie asan, gdy ktoś ich nie może wykonać w pełnej wersji. Wiele osób zastanawia się, jak dostosowywać asany do siebie. Czasem kupuje mądre książki i studiuje je, a czasem odpuszcza i stwierdza, że tylko nauczyciel może im to powiedzieć. Tymczasem dostosowywanie asan do siebie (i do uczniów) jest dramatycznie proste. Jedyne co trzeba zrobić to zidentyfikować problem, który uniemożliwia nam wykonanie danej pozycji i zmienić tę pozycję tak, by problem nam nie przeszkadzał. Nie możesz usiąść na ziemi w virasanie lub bolą Cię kolana w tej pozycji – podłóż piankę, złożony koc lub końcówkę wałka pod pośladki. Zgięcie kolan będzie mniejsze. Nie pomaga? Podłóż wyżej lub włóż zwinięty pasek lub linę pod kolano.
Tak naprawdę w stosunkowo prosty sposób, używając pomocy lub modyfikując któryś z elementów pozycji (np. nie wchodząc do pełnej pozycji), można dostosować pozycję do (prawie) każdego. Ważne jest uruchomienie uważności osoby, dla której modyfikujemy pozycję (niezależnie od tego, czy to jesteśmy my sami, czy też nasz uczeń) i poleganie na jej subiektywnym odczuciu wygody (sukham) w pozycji.
Oczywiście zdarzają się również przypadki, że ktoś w ogóle nie jest w stanie wykonać danej pozycji. Wówczas można rozważyć przygotowanie tej osoby do wykonania określonej asany przez pracę z innymi pozycjami. Na przykładzie virasany byłyby to np. warianty pavanamuktasany i apanasany (przyciągnie zgiętych w kolanie nóg do tułowia na leżąco), warianty (ardha) utkatasany, purna utkatasany (kucania) i malasany z przytrzymwaniem się dłońmi drabinek lub np.(mocno przymocowanego) kaloryfera czy też dłoni innej osoby – dzięki temu odciążamy częściowo kolana. Następnie dążymy do tego, by warianty purna utkatasany i malasany (ew. paśasany) robić już w sposób normalny. Kolana powinny już być wówczas gotowe do virasany, przynajmniej z pomocami. Jeśli nie – to trzeba jeszcze wtedy jakiś czas popracować w wariantach tiryang mukhaika pada paścimottanasany (skłonu z jedną nogą w virasanie, a drugą prostą).
Powodzenia! Jeśli macie jakieś pytania, śmiało pytajcie w komentarzach.
Dzień dobry!
Zmagam się z chondromalacja rzepki w jednym kolanie i przyznam, że czasem po jodze dolegliwości się nasilają a nie chciałabym z niej całkowicie zrezygnować. Czy mogę liczyć na jakieś wskazówki jak praktykować nie szkodząc sobie? Zupełnie rezygnuje z pozycji, gdzie ewidentnie obciążam kolano, gdzie pojawiają się przysiady, kucania. Na co powinnam zwrócić szczególną uwagę? Rehabilitant uważa, że joga jest zupełnie nie dla mnie, czy ma rację?
dziękuję, pozdrawiam
Karolina
Wielu rehabilitantów nie do końca rozumie, że asany jogi to nie tylko rozciąganie. Ja bym powiedział inaczej – to nie tak że joga będzie tu dobra czy zła, to jest kwestia odpowiednich zajęć, odpowiedniego nauczyciela i tego, co się samemu robi. Do tego dochodzi kwestii czy chondromalacja jest dobrze zdiagnozowana i na jakiej podstawie, bo zetknąłem się ze zdecydowaną naddiagnozowalnością tego problemu, pod który da się wiele podciagnąć (np. zwróciła się do mnie pani, która ewidentnie miała objawy problemów z łąkotką, a lekarz zdiagnozował chondromalację właśnie; potem drugi lekarz i usg potwierdziły moją opinię o problemach z łąkotkami). Tak czy inaczej nieco niebezpieczne jest dawanie porad przez internet osobie, której się nie zna i nie widziało na oczy, dlatego muszę pozostać przy raczej ogólnych poradach. Na pewno trzeba wyłączyć rzeczy, które mogą obciążać kolano (na pewno jest to odczuwalne, które to pozycje). Do tego bardzo, ale to bardzo należy uważać na przeprostowywanie kolana, gdyż zwiększa się jego obciążenie. Nie będzie też zbyt korzystne długie trwanie w pozycjach stojących, ale też na pewno trzeba ostrożniej przyjrzeć się skokom (być może niektóre z nich wyłączyć). Natomiast nie można zostawić kolana samemu sobie – trzeba nim poruszać, ale w pozycjach nieobciążających, np. zginanie nogi w leżeniu, apanasana/pavanamuktasana itp. Na pewno trzeba zwrócić uwagę na pozycje wzmacniające mięśnie nóg, ale szukać takiego ich wykonania, by kolano nie było przeciążane i na pewno trzeba uruchamiać delikatnie biodra, bo zblokowane biodra to większe ociążenie kolan. W kontekście powiązań z kolanami też trzeb zwrócić uwagę na to, co dzieje się ze stopami czy w porządku są ustawione, czy dobrze jest przenoszony ciężar itp. Może mógłbym doradzić jakiegoś kompetentnego nauczyciela w okolicy, tylko musiałbym wiedzieć skąd jesteś?
Czy można prosić o więcej podpowiedzi asan na „zastępstwo” ? Może podręcznik – wszystkim by się przydał 🙂
@Anka – Ale kwestia asan na zastępstwo to już zależy od szczegółowego kontekstu: na zastępstwo czego i w jakiej sekwencji. A podręcznik czego miałby dotyczyć konkretnie? Może coś mogę doradzić?
wiem, że nie da się zbudować ogólnego schematu do wszystkiego 🙂 Ale jeszcze niepewnie poruszam się w budowaniu sekwencji, a potrzebne mi jest różnicowanie grupy. I wtedy trochę gubię się kiedy asana jest zbyt zaawansowana np. ktoś mimo dużej ilości pomocy nie może wykonać supta virasany (kolana podnoszą się do góry, a nie pomaga wysokie podparcie pleców). A z drugiej strony, chcę wpleść coś dla osób bardziej zaawansowanych – sirsasane i świec.
Np sekwencja była taka, wydawała mi się logiczna, ale teraz jak na nią patrzę to już taka oczywista mi się nie wydaje 🙂
1. Dandasana
2. Urdva Hastasana
3. Dandasana
4. Virasana
5. Gomukhasana w Virasanie
6. Skręt w Virasanie.
7. !Supta Eka Pada Virasana lub !Supta Virasana okazaly się nie do zrobienia dla niektórych
9. Dandasana
10. Tadasana
11. Banghuliasana
12. Uttkatasana
13. AMS
14. Virabhadrasana
15. Caturanga dandasana
16. UMS
17. AMS i Prasarita padottonasana i dla zaawansowanych !Salambha Sirsasana (nie wiem czy taka równoległość jest ok)
18. AMS
19. Uttanasana
20. Dandasana
21. Marychiasana 1, 3,
22. Janu Sirsasana,
23. Setubhanda Sarvangasana i dla zaawansowanych !Salambha Sarvangasana, !Halasana (jw)
24. Supta svasticasana
25 Savasana
Jaśniej nie umiem tego wytłumaczyć, w sumie to chyba musiałabym każdą sekwencję konsultować 😉