Skrucha
Wielkoduszność/cnota (odnoszę się niej w podlinkowanym powyżej tekście o skrusze)
Głęboka / wewnętrzna skrucha (por. skrucha)
Rycerskość
Cierpliwość
Samodyscyplina
Nieprzywiązanie
Wiara/zaufanie
Niezłomność
Dhikr (zikar: pamiętanie, przypominanie sobie o swojej prawdziwej naturze)
Pokora
Spokój
Uważność (w rozumieniu mistycznym)
Miłująca dobroć
Czystość
Przyjaźń z Bogiem/Absolutem
Fana’ i baqa
(niepodlikowane tematy postaram się w stosunkowo niedługim czasie uzupełnić)

Stacje i stany

Ciekawe i odświeżające spojrzenie na strukturę duchowej ścieżki przedstawił Al-Qushayri (986-1072), perski sufi, w swoim traktacie, znanym jako Risalat (którego pełny tytuł tłumaczy się jako „Al-Qushayriego list (lub traktat) o sufizmie”). Bardzo wyraźnie rozróżnia w swoim dziele dwie kategorie: maqam (stacja) i hal (stan). Maqam to etapy na duchowej ścieżce, które są rezultatem wysiłku i starań adepta, natomiast hal to pewnego rodzaju stan świadomości, który nie zależy od mistyka, a od Boga. Sam Al-Qushayri pisze, że „stacje to zyski”, a „stany to dary”. Owych stanów i stacji autor wylicza ponad 40, poniżej przedstawiam najważniejsze z nich, kolejność intencjonalna i istotna:

1. tauba – skrucha (rozumiana podobnie jak u Ansariego jako odpowiedzielność), która umożliwia zwrócenie się do środka, „konwersję” ze świata form na życie wewnętrzne, na ścieżkę duchowych poszukiwań;
2. mudżahada – szczery wysiłek na duchowej ścieżce (albowiem wymaga ona zarówno wysiłku, jak i odpuszczenia);
3. khalua ua-’uzla – odosobnienie i wycofanie się; zarówno dosłowne, jak i umiejętność porzucenia złych nawyków i umiejętność zwrócenia się do środka w życiu codziennym;
4. uara’ – wstrzymanie się od nieprawości (a zamian za to kultywowanie prawości i prostolinijności;
5. zuhd – nieprzywiązanie;
6. samt – cisza, zarówno dosłowna, jak i uciszenie umysłu, by serce mogło „usłyszeć Boga”;
7. radża’ – nadzieja;
8. tauadu’ – skromność i pokora;
9. qana’a – zadowolenie;
10. tauakkul – zaufanie do Boga;
11. szukr – wdzięczność;
12. jaqin – silna wiara;
13. sabr – cierpliwość;
14. muraqaba – uważność;
15. ’ubudija – służba Bogu;
16. istiqama – prostolinijność, „stan” nieustającej boskiej łaski, wynikający z perfekcji w służbie Bogu;
17. sidq – trzymanie się prawdy w myśli, mowie i działaniu;
18. hurrija – wolność od materializmu;
19. dhikr (zikar) – praktyka pamiętania/przypominania sobie o swojej prawdziwej naturze;
20. futuwwa (futuła) – rycerskość, szczególnie w kontekście rycerskiego braterstwa – bezwarunkowego służenia swoim „braciom”;
21. firasa – wgląd;
22. kuluq – szlachetność charakteru, wysoka etyczność;
23. dżud, sakha’ – szczodrość;
24. uilaja (łilaja)– bycie chronionym przez Boga; bycie Przyjacielem Boga;
25. dua’a’ – modlitwa;
26. tasawwuf (tasałłuf) – czystość (tasawwuf tłumaczy się często jako „sufizm”/”mistycyzm”; al-Qushayri wyprowadza ten termin z rdzenia sfw – być czystym), która w sufizmie oznacza bycie wolnym „od różnic i podziałów, które dzielą ludzi”;
27. adab – wysoka kultura etyczna, społeczna i intelektualna;
28. safar – bycie w nieustannej podróży (powrotnej do siebie, do Boga…);
29. suhba – towarzystwo osób skupionych na tym samym Ideale;
30. tauhid – jedność;
31. fana’ – rozpuszczenie;
32. ma’rifa – gnoza, duchowa wiedza/poznanie, którą adept zostaje obdarowany przez Boga, gdy serce zostaje oczyszczone;
33. mahabba – miłość;
34. shauq – spełnienie w tęsknocie do Boga (może się to wydawać paradoksalne, ale napiszę niedługo artykuł na ten temat).

Intencjonalnie nie zaznaczam które elementy z powyższego wyliczenia są stacjami, a które stanami z kilku powodów. Po pierwsze sam Al-Qushayri w wielu miejscach nie stawia tego jasno, po drugie część właściwości może być zarówno „stacją” („zarobkiem”) jak i „stanem” („darem”), a po trzecie – czym by była duchowa droga do wolności, gdyby nauczyciel czy autor nie zostawił pola do samodzielnej medytacji i rozważań. Możecie się podzielić nimi w komentarzach czy tutaj czy na Facebooku.

* Jeżeli kogoś zastanawia dlaczego spośród 100 stacji u Ansariego wybrałem 18, a spośród 45 u Al-Qushayriego – 34 to spieszę z wyjaśnieniem. Powody są zasadniczo dwa. Po pierwsze pominąłem wszelkie powtarzające się stacje lub będące elementem już omówionej wcześniej, obszerniejszej. Po drugie jeden i drugi nauczyciel, oprócz bycia mistykiem, byli też teologami, a ja sam bliski jestem stanowiska najwybitniejszego sufickiego nauczyciela Ibn Arabiego, że poznanie (prawdziwego/prawdziwej) siebie lub Boga może zostać dokonane tylko na gruncie mistycyzmu, a nie poprzez konwencjonalnie pojętą teologię czy spekulatywną filozofię (specjalnie dookreślam, ponieważ zdaję sobie sprawę z innych nurtów teologii i filozofii). Dlatego odrzuciłem w jednym i drugim traktacie elementy tego, co nazwałbym w swojej głowie „teologią lęku przed Bogiem”. Na mojej duchowej ścieżce, choć odnajduję w mistycznym doświadczeniu i pokorę i zachwyt i – nie jest to najlepsze słowo, ale innego nie odnajduję – pewnego rodzaju oszołomienie Rzeczywistością, to nie widzę w nim miejscu na stymulowanie lęku, strachu, przerażenia, które są przeciwieństwem Miłości, która dla mnie jest esencją duchowej ścieżki.